मुना कुँवर
टोकियो । आजकाल काठमाडौँका विभिन्न स्थानमा पोल, भित्ता र पर्खालमा कोठा र फ्ल्याट खोजीका लागि टाँसिएका सम्पर्क नम्बर देख्नु नौलो कुरा रहेन । शुरुमै पैसा बुझाएपछि बल्ल कोठा देखाउने भन्दै त्यस्ता व्यक्तिले आफूलाई ठगी गरेको गुनासो सामाजिक सञ्जालमा धेरैले पोखिरहेकै हुन्छन् । यसरी ठगिने प्रतिनिधि पात्र तपाईँ/हामी नै पनि हुनसक्छौँ । तर सुन्दा अचम्म लाग्ने यस्तो ठगी धन्दा नेपालीहरूले विदेशमा पनि विस्तार गरिसकेका छन् । कोठा र जागिर खोजीमा मात्रै होइन, जापानमा ठगीको शृंखला सिम खरिददेखि नै शुरु हुन्छ । त्यसपछि पाइलैपिच्छे विभिन्न ठाउँमा नेपाली विद्यार्थी ठगिँदै जान्छन्, त्यो पनि नेपालीबाटै ।
नेपालमा नै कन्सल्टेन्सीबाट ठगिएका नेपाली विद्यार्थी जापान पुगेपछि टेलिकमको सिम खरिददेखि लिएर काम लगाइदिए बापत पनि दलालहरूबाट ठगिन्छन् ।
नेपालबाट जापान जाने विद्यार्थीले एक वर्षको निहोन्गो गाको (जापानिज भाषा अध्यापन हुने स्कुल) को शुल्क नेपालमा कन्सल्टेन्सीलाई नै बुझाउनुपर्छ । तर, बस्ने कोठा व्यवस्था, मोबाइल सिमको खरिद र काम भने आफैँले जापान पुगेपछि नै विद्यार्थी आफैले व्यवस्था गर्नुपर्ने हुन्छ ।
जापान पुग्ने विद्यार्थीको खान र बस्नको लागि दुई वटा विकल्प अपनाउन सक्छन् । पहिलो होस्टलमै र दोस्रो भनेको कोठा भाडामा लिने । उसो त कतिपय गाको स्कुलहरूले नै पनि होस्टेल सञ्चालन गरेका हुन्छन् । त्यस्ता होस्टल तुलनात्मक रूपमा सस्तो पनि हुन्छन् । कलेजबाहेक व्यावसायिक रुपमा सञ्चालन गरिएका होस्टलहरू पनि छन् । जापानमा नेपाली विद्यार्थीलाई लक्षित गरी नेपालीहरूले नै पनि होस्टल सञ्चालन गरेका छन् ।
जापानमा आफन्त वा साथीभाइ नभएका विद्यार्थीले नेपालमा कन्सल्टेन्सीमार्फत होस्टल बुक गर्छन् । अधिकांश कन्सल्टेन्सीले विद्यार्थीलाई कलेजले सञ्चालन गरेको सस्तो होटल भन्दा पनि जापानमा नै नेपालीले सञ्चालन गरेको होस्टलमा पठाउने गरेको जापानमा लामो समयदेखि बस्दै आएका सरोजकुमार खत्रीले बताए । ‘कलेजले सञ्चालन गरेको होस्टल मासिक २० देखि २५ हजार रुपैयाँमा पाइन्छ भने नेपालीले सञ्चालन गरेको होस्टलमा मासिक ४० देखि ५० हजार रुपैयाँसम्म शुल्क लिन्छन्,’ उनले भने ।
जापानमा होस्टल सञ्चालन गरेका नेपाली व्यवसायी र नेपालमा भएका कन्सल्टेन्सीको मिलमतोमा चर्को शुल्क भुक्तानी गर्नुपर्ने होस्टलमा विद्यार्थीलाई पठाइने गरेको उनले बताए ।
विद्यार्थीको लागि दोस्रो विकल्प भनेको कोठा भाडामा लिएर बस्ने हो । यसको लागि जापानमा प्रशस्त दलालहरू भेटिन्छन् । कोठाका भाडामा लिन र दिने कामलाई जापानिज सरकारले कानुनी रुपमा नै मान्यता दिएको छ । निश्चित रकम कमिशन लिनेगरी कम्पनी नै खोलेर कोठा भाडा दिने र लिने गरिन्छ । तर, जापानमा पहिलेदेखि नै बस्दै आएका नेपालीले चर्को कमिशन लिएर नयाँ विद्यार्थीलाई कोठा भाडा खोजी दिने गरेको विद्यार्थीहरूको गुनासो छ ।
१५ महिनाअघि विद्यार्थी भिसामा जापान पुगेको हिमाल तमाङले कोठाका खोजीबापत मात्रै ५० हजार रुपैयाँ शुल्क भुक्तानी गरेको गुनासो सुनाए । तामाङ जापानको फुकुवाओमा अध्यनरत छन् । जापान पुग्नुअघि उनले जापनामा भएका चीनेजानेका व्यक्तिलाई कोठाका खोजी दिन आग्रह गरेका थिए । उनले अर्को एक विद्यार्थीसँगै बस्नेगरी कोठा पाए । जसबापत उनले चर्को शुल्क भुक्तानी गरेको उनले गुनासो गरे । ‘त्यही काम अरुले गरिदियो भने कम शुल्क लिन्छ । नेपालीले गरिदिए भने झनै धेरै लिने रहेछन्,’ उनले भने ।
त्यस्तै मोबाइलको सिम लिँदा पनि विद्यार्थीहरू ठगिने गरेको गुनासो उनले गरे । सिम वितरण गर्ने कम्पनीमा काम गर्ने नेपालीले गलत जानकारी दिएर सिम वितरण गर्ने गरेको उनले बताए । ‘पहिला केही भन्दैनन्, महिनाको अन्तिममा हेर्दा त चर्को बिल आउँछ,’ उनले भने । यसले सिम बेच्नेलाई फाइदा हुने रहेछ । तर, विद्यार्थीलाई भने थप आर्थिक भार पर्ने गरेको उनले सुनाए ।
जापानमा विद्यार्थीहरूले हप्तामा २८ घण्टा काम गर्न पाउँछन् । भर्खरै जापान पुगेका नेपाली विद्यार्थीहरू भाषामा दख्खल नहुने र कामको विषयमा जानकार हुँदैनन् । त्यसैले काम खोज्नका लागि विद्यार्थीले अर्को नेपालीको सहारा लिनैपर्छ । नेपालीले काम लगाइदिएबापत पनि कमिशन लिने गरेको गुनासो जीवनकुमार क्षेत्रीले गरे । काम लगाइदिए बापत रोजगारदाताले नै मध्यस्थकर्तालाई निश्चित रकम कमिशन दिन्छ नै । यसलाई जापानमा औपचारिक नै मानिन्छ । तर, कतिपय नेपालीले रोजगारदाताबाट पनि कमिशन लिने र विद्यार्थीबाट पनि कमिशन लिने गरेको जापानमा अध्ययन गर्दे गरेको अनुभव उनको छ ।
त्यसमा पनि अझ नगद आउने काम लगाइदिँदा दलालले ठूलो कमिशन लिने उनले बताए । प्रत्येक कलेजले विद्यार्थीलाई हप्तामा २८ घण्टा काम गर्न दिने नियम छ । काम गरेबापत प्राप्त हुने रकम विद्यार्थी बैंक खातामा नै आइपुग्छ । तर, २८ घण्टा काम गरेबाट प्राप्त हुने आम्दानी विद्यार्थीको लागि पर्याप्त हुँदैन । त्यसैले धेरैजसो विद्यार्थीहरूले गैरकानुनी रुपमा काम गर्छन् । काम गरेबापत नगदमा पारिश्रमिक पाउँदा कलेजले थाहा नपाउने भएकाले विद्यार्थीले यस्ता कामहरू लुकिछुपी गर्छन् । यस्तो काम लगाइदिँदा नेपालीहरूले प्रत्येक घण्टामा पाउने रकमको ३० प्रतिशतसम्म कमिशन लिने गरेको जानकारी उनले दिए ।
चिनियाँपछि सबैभन्दा बढी विद्यार्थी नेपाली
विभिन्न भिसामा जापान पुग्ने नेपालीको संख्या करिब दुई लाख २३ हजार पुगेको छ । जसमध्ये गत २०२४ को डिसेम्बरसम्ममा विद्यार्थी भिसामा जानेको संख्या ५५ हजार पुगेको छ । चीनपछि धेरै विद्यार्थी अध्ययन लागि जापान जानेमा नेपाल दोस्रोमा पर्छ ।
जापानमा चीन, नेपाल, फिलिपिन्स, दक्षिण कोरिया, बंगलादेश, श्रीलंका लगायतका विद्यार्थी अध्ययनका नाममा रोजगारीका लागि पुग्ने गरेका छन् ।
सन् २०१४ देखि जापानमा विद्यार्थी भिसामा जानेको संख्या बढेको हो । सन् २००३ मा यो संख्या केवल ५ हजार १८१ मात्र थियो । जापानले सन् १९०१ बाट विदेशी विद्यार्थी भर्ना लिन सुरु गरेको हो । नेपालबाट सन् १९०२ बाट नै तत्कालीन प्रधानमन्त्री देवशमशेर राणाले सरकारी खर्चमा ८ जना नेपालीलाई जापान पढ्न पठाएको इतिहास छ ।
